آبریزش بینی ( دکتر سید رضا سید محمد دولابی )
آبریزش بینی (Runny Nose) اغلب بر اثر تحریک بافت بینی به دلیل مواد آلرژی‌زا یا عفونت‌های ویروسی مانند سرماخوردگی بروز پیدا می‌کند. معمولا این عارضه خودبه‌خود از بین می‌رود اما اگر نشان‌دهنده بیماری خاصی باشد نیاز به درمان پزشکی دارد.
همه ما در طول زندگی آبریزش بینی را موقع ابتلا به عفونت‌های ویروسی مثل آنفولانزا و سرماخوردگی تجربه کرده‌ایم. در برخی افراد این عارضه با بروز آلرژی فصلی همراه با عطسه و سرفه رخ می‌دهد. آبریزش بینی با هر علتی کلافه‌کننده است و در صورت طولانی شدن مدت درمان، می‌تواند دردناک باشد. در صورتی که این عارضه پس از یک هفته با درمان‌های خانگی بهبود پیدا نکرد یا دلیل مشخصی برای بروز آن وجود نداشت، باید به متخصص گوش، حلق و بینی مراجعه کنید.
اگر شما هم از آبریزش بینی خود یا فرزندتان کلافه شده‌اید، در این مقاله از مجله درمانکده همراه ما باشید تا شما را بیشتر با علت و راه‌کارهای درمانی آن آشنا کنیم.
آبریزش بینی چیست؟
آبریزش بینی یا Rhinorrhea در واقع همان مخاطی است که از بینی خارج می‌شود. این مشکل می‌تواند در اثر درجه حرارت پایین هوای بیرون، خشکی هوا، سرماخوردگی، آنفولانزا یا حساسیت ایجاد شود. هنگامی که ویروس سرماخوردگی یا ماده حساست‌زایی مانند گرده و غبار، وارد بدن می‌شود، باعث تحریک پوشش بینی، سینوس‌ها و حفره‌های پر از هوا در اطراف صورت خواهد شد. در این وضعیت بینی شروع به تولید مخاطی شفاف می‌کند. این مخاط یا همان موکوس (Mucus) باکتری‌ها، ویروس‌ها یا آلرژن‌ها را به دام انداخته و در بیرون کردن آن‌ها از بینی و سینوس‌ها کمک می‌کنند.
علائم همراه با آبریزش بینی کدامند؟
معمولا قوام و رنگ مخاطی که از بینی خارج می‌شوند متفاوت است. اگر علت ابریزش بینی بدون سرماخوردگی با آلرژی، خوردن غذاهای تند یا دمای بسیار پایین هوا مرتبط باشد، مخاطی که بیرون می‌آید حالت آبکی دارد. زمانی که علت آبریزش بینی با سرماخوردگی یا عفونت دیگری مرتبط است، بینی شما مخاط غلیظ‌تری تولید می‌کند.
این عارضه اغلب با علائم زیر همراه خواهد بود:
- گرفتگی بینی
- عطسه
- آبریزش بینی از پشت گلو
- سرفه
- گلودرد
- خارش یا آبریزش چشم
آبریزش بینی چگونه اتفاق می‌افتد؟
برخی از فرآیندهای بدن و ساختار بینی می‌توانند به بروز این عارضه کمک کنند. آن‌ها شامل موارد زیر هستند:
- غدد مخاطی بینی: غدد مخاطی دائما مخاط تولید می‌کنند تا داخل بینی شما مرطوب و سالم بماند. این مخاط از شما در برابر میکروب‌ها و سایر محرک‌ها محافظت می‌کنند. تحریک سیستم عصبی بدن بر اثر عوامل مختلف، باعث افزایش پاراسمپاتیک و تولید بیشتر مخاط خواهد شد.
- سلول‌های اپیتلیال: این سلول‌ها داخل حفره بینی را می‌پوشانند و برای واکنش در برابر التهاب بدن سلول‌های سیتوکین آزاد می‌کنند.
- رگ‌های خونی بینی: این رگ‌ها می‌توانند منقبض و گشاد شوند. در صورت ترشح ماده شیمیایی هیستامین ناشی از واکنش‌های آلرژیک، نفوذپذیری عروق و گشاد شدن رگ‌های خونی تحریک خواهند شد که نتیجه آن آبریزش بینی است.
- سیستم ایمنی بدن: وقتی بدن بیمار است، عوامل بیماری‌زا مانند انواع میکروب‌ها، باکتری‌ها و… از مخاط بینی و سیستم تنفسی عبور می‌کنند. در این وضعیت سیستم ایمنی مواد خاصی را برای از بین بردن پاتوژن‌ها آزاد می‌کند. این مواد به بینی دستور می‌دهند تا برای پاکسازی پاتوژن‌های مضر مخاط بیشتری تولید کنند. در این صورت آبریزش بینی شروع می‌شود.
علت آبریزش بینی
این عارضه معمولا بر اثر ۲ علت رایج رخ می‌دهد، از جمله:
آلرژی (رینیت آلرژیک)
آبریزش بینی ناشی از آلرژی معمولا بر اثر گرده گل، گردوغبار یا شوره بدن حیوانات خانگی ایجاد می‌شود. آلرژن‌ها برای اکثر افراد بی‌ضرر هستند اما در صورت ابتلا به رینیت آلرژیک، سیستم ایمنی بدن شما آلرژن را پدیده خارجی مضر می‌شناسد. در این وضعیت سیستم ایمنی برای محافظت از بدن هیستامین ترشح می‌کند که نتیجه آن التهاب و خارش شدید غشای مخاطی درون بینی، چشم و گلو است. از همین‌رو می‌توان علت ریزش اب شفاف از بینی را با وضعیت رینیت آلرژیک مرتبط دانست.
عفونت ویروسی
دیگر علت رایج این عارضه عفونت‌های ویروسی مانند سرماخوردگی، آنفولانزا و کوید-۱۹ هستند. تنفس یک ویروس باعث تحریک پوشش بینی و سینوس‌ها می‌شود. بدن در واکنش به این وضعیت بینی را مجبور به تولید مخاط شفاف می‌کند. اگر ویروس‌ها از پوشش مخاطی بینی عبور کنند، بیمار می‌شوید و مخاط بینی دیگر شفاف نخواهند بود. در این وضعیت بینی مخاط بیشتری تولید می‌کند که ممکن است به زرد، سبز یا سفید تغییر رنگ بدهند.
دیگر دلایل رایج ریزش آب از بینی را می‌توانید در جدول زیر مشاهده کنید:
| نوع آبریزش بینی | علت آبریزش بینی |
| هوای سرد | هوای سرد و خشک پوشش بینی را تحریک می‌کند و غدد بینی در دفاع، مخاط اضافی تولید می‌کنند تا پوشش داخلی بینی مرطوب بماند که نتیجه آن آبریزش است. |
| اشک ریختن | با تولید اشک اضافی به دلیل گریه یا حساسیت، بخشی از آن از طریق مجرای بینی به حفره‌های آن تخلیه می‌شود و از بینی چکه می‌کند. |
| سینوزیت | عفونت ویروسی، باکتریایی و آلرژی‌ها محرکی برای سینوس محسوب می‌شوند و آن را مسدود می‌کنند. این وضعیت باعث درد در صورت و آبریزش بینی خواهد شد. |
| رینیت چشایی | وقتی غذاهای خاصی مانند غذاهای تند یا گرم مصرف کنید، باعث ریزش آب از بینی می‌شود. در این وضعیت عصب خاصی در بینی به دلیل ماده شیمیایی کپسایسین در غذاهای تند تحریک خواهد شد. |
| رینیت بارداری | این وضعیت زمانی رخ می‌دهد که در دوران بارداری بیش از ۶ هفته دچار ریزش آب از بینی یا گرفتگی آن باشید که دلیل این عارضه تغییرات هورمونی مختص حاملگی است. |
| برخی داروها | داروهایی مانند قرص‌های ضد بارداری، داروی فشار خون ، داروی ضد افسردگی و داروهای اختلال نعوظ با عوارض آبریزش بینی همراه هستند. |
| نشت مایع مغزی نخاعی | نشت مایع از اطراف مغز و نخاع دیگر علت ریزش اب شفاف از بینی است که معمولا از یک سوراخ چکه می‌کند. |
| ترک مواد مخدر | متوقف کردن مواد مخدر در صورت وجود وابستگی فیزیکی با علائمی مانند ریزش آب از بینی و چشم همراه است. |
جدول دلایل آبریزش بینی
چه زمانی برای ریزش آب بینی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
آبریزش بینی معمولا خودبه‌خود از بین می‌رود، اما در صورت بروز هر یک از شرایط زیر حتما به بهترین پزشک داخلی یا متخصص گوش، حلق و بینی مراجعه کنید:
- علائم بیش از ۱۰ روز ادامه دارد و هیچ بهبودی مشاهده نمی‌شود.
- علائم شدید یا غیر معمول است.
- آبریزش از بینی کودک خردسال فقط از یک سوراخ بینی بیرون می‌چکد.
- ریزش آب از بینی به رنگ سبز، خونین یا بدبو است.
علت آبریزش بینی مداوم چیست؟
گاهی‌اوقات سرازیر شدن آب از بینی می‌تواند بدون هیچ دلیل خاصی بروز پیدا کند. افراد مبتلا به این عارضه از آبریزش بینی مداوم شکایت می‌کنند که با راه‌کارهای خانگی بهبود نمی‌یابد. به این وضعیت اصطلاحا رینیت غیر آلرژیک می‌گویند.
به طور کلی علت ابریزش بینی طولانی می‌تواند ناشی از عوامل و شرایط پزشکی زیر باشد:
- پولیپ بینی
- تومور
- سردردهای میگرنی
- گیر کردن جسم خارجی درون بینی
درمان آبریزش بینی
در اغلب موارد این عارضه خودبه‌خود پس از یک دوره استراحت بهبود می‌یابد. گاهی اوقات می‌توان برای ابریزش بینی بزرگسال با تهیه داروی ضد احتقان بدون نسخه این عارضه را متوقف کرد. اما در صورت ادامه دار بودن این عارضه از مصرف خودسرانه دوز بیشتر دارو اجتناب کرده و به پزشک مراجعه کنید.
اگر می‌خواهید بدانید برای آبریزش بینی چی خوبه می‌توان گفت راه‌کارهای زیر به طور کلی بهترین درمان این عارضه محسوب می‌شوند:
- نوشیدن مایعات فراوان
- استراحت کافی
- مرطوب نگه داشتن خانه با دستگاه بخور
- اسپری بینی برای کاهش آبریزش
- اسپری‌های ضد احتقان برای کاهش گرفتگی بینی
درمان آبریزش بینی در سرماخوردگی
اگر علت این عارضه ناشی از التهاب ویروس سرماخوردگی در مجرای بینی باشد، برای درمان آن معمولا داروی ضد احتقان تجویز می‌شود. در برخی موارد پزشک به دلیل عوارضی مانند خشکی بیش از حد بینی و گلو برای درمان آبریزش بینی و عطسه به جای داروی ضد احتقان، قرص دیفین هیدرامین تجویز می‌کند. این داروی آبریزش بینی خواب‌آور است و معمولا توصیه می‌شود زمانی که باید هوشیار باشید (مانند زمان رانندگی) آن را مصرف نکنید. بهترین زمان مصرف برای این قرص قبل از خواب خواهد بود.
درمان ابریزش بینی در کودکان
سیستم ایمنی کودکان نسبت به بزرگسالان واکنش متفاوتی دارد، از همین‌رو داروهای بدون نسخه برای درمان ریزش آب بینی در کودکان زیر چهار سال ممنوع هستند. برای متوقف کردن این عارضه ناشی از سرماخوردگی یا آلرژی حتما با پزشک کودکان مشورت کنید تا نوع دارو و دوز آن بر اساس پارامترهای مهمی همچون وزن، سن و شدت ریزش آب بینی مشخص شوند.
چه درمانی برای آبریزش بینی ناشی از آلرژی توصیه می‌شود؟
اگر شما هم به دلیل آلرژی دچار ریزش آب از بینی می‌شوید، به موارد زیر توجه کنید:
- وقتی تعداد گرده زیاد است در اوایل صبح و در روزهای بادی، در خانه بمانید.
- پنجره‌ها را در طول فصل حساسیت بسته نگه داشته و در صورت امکان از دستگاه تهویه هوا استفاده کنید.
- اگر در فضای بیرون کار می‌کنید، ماسک ضد گردوغبار بزنید، بعد از رسیدن به منزل لباس‌هایتان را عوض کنید و دوش بگیرید.
- اگر به موی بدن حیوانات حساس هستید از تماس با گربه‌ها و سگ‌ها خودداری کنید.
برای آبریزش بینی چی بخوریم؟
مایعات گرم می‌توانند از ریزش شدید آب بینی جلوگیری کنند. از همین‌رو می‌توان برخی از دمنوش‌ها را که دارای خاصیت ضد التهابی هستند، برای درمان ابریزش بینی بزرگسالان مناسب دانست. این دمنوش‌ها برای درمان آبریزش بینی و عطسه‌های شدید گزینه بسیار مناسبی خواهند بود:
- دمنوش آویشن
- دمنوش میخک، آویشن و دارچین
- دمنوش زنجبیل
- دمنوش دانه میوه به
- دمنوش مریم گلی
روش‌های جلوگیری از آبریزش بینی
رعایت بهداشت بسیار مهم است و اغلب می‌تواند به جلوگیری از انتشار میکروب‌ها کمک کند. در اینجا چند نکته ساده را یادآور شده‌ایم:
- دست‌ها را مرتب بشویید.
- بعد از سرفه، عطسه و پاک کردن بینی، دستمال‌های استفاده شده را دور بیندازید.
- از افرادی که سرماخوردگی یا عفونت دارند، دوری کنید.
- غذای سالم بخورید و مرتب ورزش کنید تا به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک کند.
- سرفه و عطسه را به سمت داخل آرنج انجام شوند.
- سطوح مانند میز، کابینت، اسباب ازی‌ها، دستگیره در و وسایل حمام را تمیز و ضدعفونی کنید.
راهنمای مراجعه به پزشک
آبریزش بینی می‌تواند کمی آزاردهنده باشد اما اغلب موقتی است و در اثر واکنش سیستم ایمنی بدن بروز پیدا می‌کند. این عارضه در هوای سرد یا در صورت ابتلا به سرماخوردگی و آنفولانزا بسیار شایع خواهد بود که معمولا با استراحت برطرف می‌شود.
