اختلال بویایی ( دکتر سید رضا سید محمد دولابی )
اختلال بویایی (olfactory dysfunction) نتیجه‌ای است شایع از ابتلا به عفونت کووید-19 و نشانه‌های پایدار آن می‌توانند تاثیر عمیقی بر کیفیت زندگی داشته باشند. در حال حاضر دستورالعمل‌های محدودی در مورد بهترین روش درمان این وضعیت وجود دارد.
از دست دادن عملکرد بویایی به عنوان یک نشانه اصلی از ابتلا به عفونت COVID‐19 شناخته شده، و همه‌گیری کنونی منجر به بروز اختلال در حس بویایی تعداد زیادی از افراد مبتلا به این عفونت شده است. در بسیاری از این افراد، این وضعیت موقتی است و طی دو تا چهار هفته برطرف می‌شود. با این حال، در اقلیت قابل توجهی از بیماران نشانه‌ها همچنان ادامه می‌یابد و پایدار باقی می‌ماند. در حال حاضر، مشخص نیست که اعمال زودهنگام مداخله با هر روش درمانی دیگر (مانند دارو‐درمانی یا آموزش بویایی (olfactory training)) می‌تواند باعث بهبود و پیشگیری از تداوم اختلال بویایی شود یا خیر.
اهداف
ارزیابی اثرات (مزایا و مضرات) مداخلاتی که برای پیشگیری از وقوع اختلال پایدار عملکرد بویایی ناشی از عفونت COVID‐19 استفاده شده یا پیشنهاد شده‌اند. هدف ثانویه عبارت است از به‌روز کردن شواهد، با استفاده از رویکرد مرور سیستماتیک پویا.
روش‌های جست‌وجو
متخصص اطلاعات گروه گوش و حلق و بینی (ENT) در کاکرین، به جست‌وجو در پایگاه ثبت مطالعات COVID‐19 در کاکرین؛ پایگاه ثبت ENT در کاکرین؛ CENTRAL؛ Ovid MEDLINE؛ Ovid Embase؛ Web of Science؛ ClinicalTrials.gov؛ ICTRP و منابع دیگر برای یافتن مطالعات منتشر شده و منتشر نشده پرداخت. تاریخ جست‌وجو 16 دسامبر 2020 بود.
معیارهای انتخاب
کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده (randomised controlled trials; RCTs) با حضور شرکتکنندگانی که نشانه‌های اختلال بویایی را به دنبال ابتلا به عفونت COVID‐19 نشان دادند. افرادی که نشانه‌ها را به مدت کمتر از چهار هفته داشتند، وارد این مرور شدند. مطالعات هر نوع مداخله‌ای را عدم درمان یا دارونما (placebo) مقایسه کردند.
گردآوری و تجزیه‌وتحلیل داده‌ها
از پروسیجرهای استاندارد روش‌شناسی کاکرین استفاده کردیم. پیامدهای اولیه ما وجود عملکرد طبیعی بویایی، عوارض جانبی جدی و تغییر در حس بویایی بودند. پیامدهای ثانویه عبارت بودند از تغییر در حس چشایی، کیفیت زندگی مرتبط با بیماری، شیوع پاروسمی (parosmia) و دیگر عوارض جانبی (از جمله خون دماغ/ترشحات خونی). از رویکرد درجهبندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (GRADE) برای ارزیابی قطعیت شواهد هر پیامد بهره گرفتیم.
نتایج اصلی
یک مطالعه را با حضور 100 شرکت‌کننده وارد کردیم، که اسپری استروئیدی داخل بینی را با عدم مداخله مقایسه کرد. به شرکت‌کنندگان در هر دو گروه نیز توصیه شد که آموزش بویایی (olfactory training) را در طول دوره کارآزمایی انجام دهند. داده‌ها فقط برای دو مورد از پیامدهای از پیش تعیین شده برای این مرور شناسایی شدند، و هیچ داده‌ای برای پیامد اولیه عوارض جانبی جدی در دسترس نبود.
کورتیکواستروئیدهای داخل بینی در مقایسه با عدم مداخله (همگی همراه با استفاده از آموزش بویایی)
وجود عملکرد طبیعی بویایی پس از سه هفته درمان توسط خود شرکت‌کنندگان، با استفاده از مقیاس آنالوگ بصری (دامنه 0 تا 10، نمرات بالاتر = بهتر) ارزیابی شد. نمره 10 نشان دهنده «احساس بویایی کاملا طبیعی» بود. شواهد در مورد تاثیر کورتیکواستروئیدهای داخل بینی در بهبود حس بویایی که توسط خود بیماران رتبه‌بندی شد، بسیار نامشخص است (برآورد تاثیر مطلق: 619 مورد در هر 1000 نفر در مقایسه با 520 مورد در هر 1000 نفر، خطر نسبی (RR): 1.19؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.85 تا 1.68؛ 1 مطالعه؛ 100 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین).
تغییر در حس بویایی گزارش نشد، اما نمره حس بویایی که توسط خود فرد رتبه‌دهی شد، در نقطه پایانی مطالعه با همان مقیاس آنالوگ بصری (پس از سه هفته درمان) گزارش شد. میانه نمرات در نقطه پایانی برای گروه دریافت کننده کورتیکواستروئیدهای داخل بینی معادل 10 (دامنه بین‐چارکی (interquartile range; IQR): 9 تا 10)، و برای گروه عدم مداخله برابر با 10 (IQR؛ 5 تا 10) به دست آمد (1 مطالعه؛ 100 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین).
نتیجه‌گیری‌های نویسندگان
شواهد بسیار محدودی در مورد اثربخشی مداخلات مختلف در پیشگیری از اختلال پایدار بویایی پس از ابتلا به عفونت COVID‐19 در دسترس است. با این حال، تعداد کمی از مطالعات در حال انجام را در این زمینه شناسایی کرده‌ایم. از آنجا که این یک مرور سیستماتیک پویا است، شواهد به‌طور منظم به‌روز می‌شوند تا به محض در دسترس قرار گرفتن داده‌های جدید از این موارد، و سایر مطالعات مرتبط، وارد این مرور شوند.
برای این (اولین) نسخه از مرور پویا، یک مطالعه تکی را از کورتیکواستروئیدهای داخل بینی برای ورود در این مرور شناسایی کردیم، که داده‌ها را فقط برای دو مورد از پیامدهای از پیش تعیین شده ما ارائه می‌دهد. شواهد قطعیت بسیار پائینی داشت، بنابراین مطمئن نبودیم که تجویز کورتیکواستروئیدهای داخل بینی ممکن است تاثیر مفیدی داشته باشد یا مضر.
